Bibliografia gnozy i gnostycyzmu w starożytności

wybór publikacji

 

 

 

 

1. Publikacje Dostępne w języku polskim

 

Opracowania

H. Jonas, Religia gnozy; tł. M. Klimowicz, Kraków 1994.

W. Myszor,  "Anapausis" w teologii chrześcijańskich gnostyków (Studia Antiquitatis Christianae, 5), Warszawa 1984.

W. Myszor (red.), Gnostycyzm antyczny i współczesna gnoza. Materiały sympozjum (Studia Antiquitatis Christianae, 12), Warszawa 1996.

G. Quispel, Gnoza; tł. B. Kita, Warszawa 1988 [w tym antologia tekstów gnostyckich i wybrana bibliografia przedmiotu].

K. Rudolph, Gnoza. Istota i historia późnoantycznej formacji religijnej; tł. G. Sowiński (Classica Religiologia), Kraków 1995, 2003² [w wydaniu z roku 1995 obszerny wybór bibliografii nastronach 354-382].

L. Szestow, Gnoza a filozofia egzystencjalna. Eseje filozoficzne; tł. C. Wodziński, Warszawa 1990.

 

 

Tłumaczenia tekstów gnostyckich

Teksty z Nag-Hammadi; tł. z j. koptyjskiego A. Dembska, W. Myszor; wstęp, kom. i oprac. W. Myszor (PSP 20), Warszawa 1979.

W. Myszor, Apokalipsa Pawła. Wstęp, przekład z koptyjskiego, Studia Theologica Varsaviensia 10 (1972) 1, s. 163-170.

W. Myszor, Apokryf Jana. Wstęp, tłumaczenie z koptyjskiego wersji II,2, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 35,1 (2002), s. 73-89.

W. Myszor, Apokryficzny list Jakuba. Wstęp, przekład z koptyjskiego, Znak 275 (1977), s. 568-578.

W. Myszor, Corpus Hermeticum IV, Studia Theologica Varsaviensia 16 (1978) 1, s. 189-196.

W. Myszor, Corpus Hermeticum VI i VII, Studia Theologica Varsaviensia 16 (1978) 2, s. 241-247.

W. Myszor, Corpus Hermeticum XIII, Studia Theologica Varsaviensia 17 (1979) 1, s. 245-256.

W. Myszor, Dialog Zbawcy. Wstęp i tł. utworu z biblioteki z Nag Hammadi (Nag Hammadi Codex III, 5), Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 36 (2003) 2, s. 490-503.

W. Myszor, Dzieje Piotra, Studia Theologica Varsaviensia 15 (1977) 2, s. 169-175.

W. Myszor, Dzieje Piotra i Dwunastu Apostołów, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 29 (1996), s. 296-302.

W. Myszor, Egzegeza o duszy. Wstęp, tłumaczenie i komentarz, Nag Hammadi II,6, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 37,2 (2004), s. 179-190.

W. Myszor, Eugnostos, wstęp, tłumaczenie z koptyjskiego (Nag Hammadi Codex III,3), Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 39,1 (2006), s. 44-52.

W. Myszor, Ewangelia Judasza, wstęp, tłumaczenie z koptyjskiego i komentarz (Studia Antiquitatis Christianae Series Nova, 3), Katowice 2006.

W. Myszor, Ewangelia Marii, Studia Theologica Varsaviensia 13 (1975) 2, s. 149-160.

W. Myszor, Ewangelia Tomasza. Tekst koptyjski, tłumaczenie polskie, wstęp i indeks ważniejszych pojęć (przy współpracy A. DEMBSKIEJ), Katowice 1992.

W. Myszor, Ewangelia według Tomasza. Wstęp, przekład z koptyjskiego, przy współpracy A. SZCZUDŁOWSKIEJ, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 5 (1972), s. 19-42.

W. Myszor, Gnostyckie apokalipsy z Nag Hammadi, w: M. Starowieyski (red.), Apokryfy Nowego Testamentu. T. 3: Apokryficzne Listy i apokalipsy chrześcijańskie, Kraków 2001, s. 210-224.

W. Myszor - S. Kalinkowski, Herakleon. Fragmenty. Wstęp i komentarz W. Myszor, tł. S. Kalinkowski, Studia Theologica Varsaviensia 18,2 (1980), s. 265-298.

W. Myszor, Księga Tomasza, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 30 (1997), s. 221-231.

W. Myszor, List Piotra do Filipa, Vox Patrum 17 (1997) 32-33, s. 419-423.

W. Myszor, Melchizedek. Wstęp, przekład z koptyjskiego, Studia Theologica Varsaviensia 24 (1986) 2, s. 209-225.

W. Myszor, Oda o Norei (NHC IX, 2), Studia Theologica Varsaviensia 24 (1986) 1, s. 197-203.

W. Myszor, Poimandres, Studia Theologica Varsaviensia 15 (1977) 1, s. 205-216.

W. Myszor, Pierwsza i druga Apokalipsa Jakub z V kodeksu z Nag Hammadi. Wstęp, przekład i komentarz, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 32 (2000), s. 57-76.

W. Myszor, Świadectwo prawdy. Wstęp, przekład z koptyjskiego, Studia Theologica Varsaviensia 25 (1987) 1, s. 199-233.

W. Myszor, Teonasa Aleksandryjskiego list przeciw manichejczykom, Pap. Rylands 486. Wstęp i przekład, Vox Patrum 15 (1988), s. 1023-1026.

L. Rzymska, Dzieje św. Tomasza Apostoła. Tł. z j. greckiego , wstęp i przypisy, Wrocław 2002.

R. Zarzeczny, Gnostycka modlitwa dziękczynna z Nag Hammadi (NHC VI,7,63,33-65,7); tł. z j. koptyjskiego i komentarz, Przegląd Powszechny 10 (2001), s. 9-10.

 

 

Artykuły

F. Drączkowski, Gnoza w ujęciu Klemensa Aleksandryjskiego, [w:] W. Myszor (red.), Gnostycyzm Antyczny i Współczesna Gnoza. Materiały Sympozjum, (Studia Antiquitatis Christianae, 12), Warszawa 1996, 9-21.

J. Grzywaczewski, Obraz gnostyka według "Stromatów" Klemensa Aleksandryjskiego, Vox Patrum 6 (1986) 11, 543-554.

J. Grzywaczewski,  Polemika antygnostyka w "De Trinitate" Nowacjana, Studia Antiquitatis Christianae 7 (1986) 223-261.

J.D. Kaestli, Egzegeza walentyniańska czwartej Ewangelii, Przegląd Religioznawczy 4 (1993), 175-197.

A. F. J. Klijn, The Influence of Jewish Theology on the Odes of Salomon and the Acts of Thomas, [w:] Aspects du judéo-christianisme. Colloque de Strasbourg 23-25 Avril 1964, Paris 1965, 167-179.

W. Myszor, Angelus Silesius: gnostycka czy mistyczna teologia jego pism, Arkadia, Pismo katastroficzne 9/10 (2001), s. 72-85.

W. Myszor, Biblioteka z Nag Hammadi: formy literackie, Vox Patrum 18,34/35 (1998), s. 321-334.

W. Myszor, Blisko ognia (Logion 82 Ewangelii Tomasza), Vox Patrum 6/7 (1984), s. 268-271.

W. Myszor, Chrystologia gnostyków. Podstawowe problemy, Vox Patrum 20,38/39 (2000), s. 83-92.

W. Myszor, Chrzest jako milczenie. Z gnostyckiej teologii chrztu w Tractatus Tripartitus, Collectanea Theologica 56,1 (1986), s. 25-28 [= Die Taufe als Schweigen, Zur Theologie der Taufe im Tractatus Tripartitus, Collectanea Theologica 56, Specialis (1986), s. 89-92].

W. Myszor, Gnostycyzm (bibliografia), Studia Theologica Varsaviensia (1971) 9; (1975), 1.

W. Myszor, Gnostycyzm jako faktor rozwoju teologii w II wieku, Communio 106[4] (1998), s. 75-91.

W. Myszor, Gnostycyzm w tekstach z Nag-Hammadi, Studia Antiquitatis Christianae 1 (1977) 2, 121-271.

W. Myszor, „Ekklesia” i „Kościół” w ujęciu gnostyków II i III wieku, Verbum Vitae 6 (2004), s. 185-204.

W. Myszor, Eucharystia w problematyce doketyzmu i gnostycyzmu, w: W. MYSZOR, E. STANULA (red.), Pokarm nieśmiertelności, Katowice 1987, s. 50-56.

W. Myszor, Sprzedawca pereł w „Dziejach Piotra i Dwunastu Apostołów” z VI kodeksu Nag Hammadi, Vox Patrum 7 (1987) 12/13, s. 303-305.

W. Myszor, Elementy gnostyckie w nowej religijności, w: Gnostycyzm antyczny..., Studia Antiquitatis Christianae 12 (1996), s. 70-83.

W. Myszor, Medycyna holistyczna a neognoza, w: Gnostycyzm antyczny..., Studia Antiquitatis Christianae 12 (1996), s. 99-104.

W. Myszor, Gnostycka motywacja ascezy i walki ze złem, w: F. DRĄCZKOWKI, J. PAŁUCKI, M. SZRAM (red.), Drogi doskonalenia chrześcijańskiego w epoce patrystycznej. Zagadnienia wybrane, Lublin 1997, s. 21-30.

W. Myszor, Ewangelia Jana a niektóre teksty z Nag Hammadi, w: ORYGENES, Komentarz do Ewangelii św. Jana (PSP 28), Warszawa 1981, s. 5-19.

W. Myszor, „Hieratike diakonia” według Klemensa Aleksandryjskiego i gnostyków, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 22 (1989), s. 251-259.

W. Myszor, Koptyjska biblioteka z Nag Hammadi, Przegląd Orientalistyczny 120 (1981), s. 377-385.

W. Myszor, Maryja w wypowiedziach chrześcijańskich gnostyków. Tłumaczenie i opracowanie, Warszawskie Studia Teologiczne 10 (1997), s. 211-217.

W. Myszor, Marcjon i marcjonizm, w: TERTULIAN, Przeciw Marcjonowi, tł. S. RYZNAR (PSP 58), Warszawa 1994, s. 9-31 [opracowanie merytoryczne całości].

W. Myszor, Melchizedek w tekstach gnostyków, Studia Theologica Varsaviensia 22 (1984) 1, s. 203-204.

W. Myszor, Na tropach tajemnej wiedzy, Znak 152 (1975), s. 655-687 [przedruk w: G. QUISPEL, Gnoza, Warszawa 1988, s. 11-51].

W. Myszor, Nauka o grzechu w przekazach gnostyckich, w: Grzech pierworodny (űródła myśli teologicznej, 12), Kraków 1999, s. 9-23.

W. Myszor, Od manicheizmu do metafizyki, w: AUGUSTYN, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom (PSP 25), Warszawa 1980, s. 5-20.

W. Myszor, Oikonomia w gnostyckim Tractatus Tripartitus z I kodeksu z Nag Hammadi, Studia Theologica Varsaviensia 23,2 (1985), s. 197-215.

W. Myszor, Orygenes i gnostycy, Studia Antiquitatis Christianae 12 (1996), s. 22-29.

W. Myszor, Polskie badania nad gnostycyzmem, Vox Patrum 19,36/37 (1999), s. 187-192.

W. Myszor, Pradzieje biblijne w tekstach z Nag Hammadi, w: J. FRANKOWSKI, B. WIDŁA (red.), Warszawskie Studia Biblijne, Warszawa 1976, s. 148-160.

W. Myszor, Rozwój manicheizmu w Afryce Północnej, w: AUGUSTYN, Pisma antymanichejskie, tł. J. SULOWSKI, Warszawa 1990/91 (PSP 54-56), 5-45 [opracowanie merytoryczne całości].

W. Myszor, Stwórca świata i szatan w pismach gnostyków, w: Demonologia w nauce Ojców Kościoła, w: HIPOLIT, O antychryście. Z języka łacińskiego przełożył i przypisami opatrzył S. Kalinkowski (űródła myśli teologicznej, 17), Kraków 2000, s. 23-38.

W. Myszor, Symbolika perły w utworach gnostyków i manichejczyków, Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie 36 (1992), s. 42-46.

W. Myszor, Wprowadzenie i wybór tekstów gnostyckich, w: G. QUISPEL, Gnoza, Warszawa 1988, s. 11-51;155-196.

W. Myszor, Zagadnienie modlitwy gnostyków, Tarnowskie Studia Teologiczne 8 (1981), s. 35-44.

W. Myszor, Zapisy skrybów w rękopisach z Nag Hammadi, Vox Patrum 11/12 (1991/92), s. 299-303.

W. Myszor, Znaczenie tekstów z Nag Hammadi w badaniach pierwotnego chrześcijaństwa, w: Acta Universitatis Nicolai Copernici, Historia, 27-Nauki Humanistyczno-Społeczne 284 (1992), s. 159-164.

H. Pietras, Pneumatikoi według gnostyków i Orygenesa, Studia Antiquitatis Christianae 12 (1996), s. 30-36.

K.-W. Tröger, Gnoza Hermetyczna, Studia Religioznawcze 16 (1981), s. 165-190.

A. Zmorzanka, Pozycja Piotra w tekstach gnostyckich, Vox Patrum 24 (2004), z. 46-47, s. 79

A.Z. ZMORZANKA, Życie i myśl gnostyka Karpokratesa, Vox Patrum 11-12 (1991-1992), z. 20-23, s. 399-407.

 

 

 

2. Wybrana bibliografia obcojęzyczna

 

B. Barc, Samaèl - Saklas - Yaldabaoth. Recherche sur la genèse d'un mythe gnostique, [w:] Barc, B. (ed.), Colloque international sur les textes de Nag Hammadi (Québec, 22-25 Août 1978), (Bibliothèque copte de Nag Hammadi. Etudes 1) Québec 81, 123-150.

L. Bouyer, Gnôsis. La connaissance de Dieu dans l'Écriture, Paris 1988.

J.N. Bremmer; F. García Martínez, Sacred history and sacred texts in Early Judaism: a symposium of A.S. van der Woude, Kampen 1992.

G. Casadio, Vie gnostiche all’immortalita (Letteratura Cristiana Antica), Brescia 1997.

C. Colpe, Heidnische, jüdische und Uberlieferung in den Schriften aus Nag Hammadi IX, Jahrbuch für Antike und Christentum 23 (1980), s. 108-127.

I.P. Culianu, Experiénces de l'extase: extase, scension et récit visionnaire de l'Hellénisme au Moyen Age, Paris 1984.

J. Daniélou, Aux sources de l'ésoterisme judéo-chrétien, Archivio di Filosofia 2-3 (1960), 39-46.

J. Daniélou, Judéo-christianisme et gnose, [w:] Aspects du judéo-christianisme. Colloque de Strasbourg 23-25 avril 1964, Paris 1965, s. 139-166.

J. Daniélou, Le mauvais gouvernement du monde d'après le gnosticisme, [w:] U. Bianchi (ed.), Le origini dello gnosticismo. Colloquio di Messina 13-18 Aprile 1966. Testi e disscusioni, Leiden 67, s. 448-460.

D. Devoti, Temi escatologici nello gnosticismo valentiniano, Augustinianum 18 (1978) 1, 47-61.

F.T. Fallon, The Enthronement of Sabaoth. Jewish Elements in Gnostic Creation Myths (Nag Hammadi Studies, 10), Leiden 1978.

G. Filoramo, Pneuma e luce in alcuni testi gnostici, Augustinianum 20 (1980), s. 595-613.

G. Filoramo, Rivelazione ed escatologia nello gnosticismo cristiano dell’II secolo, Augustinianum 18 (1978), s. 75-88.

M. Franzmann, Jesus in the Nag Hammadi Writings, Edinbourgh 1996.

I. Gruenwald, Knowledge and Vision. Towards a Clarification of Two "Gnostic" Concepts in the Light of Their Alleged Origins, IOS 3 (1973), s. 63-107.

R.G. Hall, Dualism in Judaism, Christianity, and Gnosticism: A Difinitive Issue, [w:] The Other Judaisms of Late Antiquity, (BJS, 127), Atlanta 1987.

C.W. Hedrick, Gnostic Proclivities in the Greek Life of Pachomius and the Sitz im Leben of the Nag Hammadi-Library, Novum Testamentum 22 (1981), s. 78nn.

C.W. Hedrick, R. Hodgson, Gnosticism and Early Christianity, Hendrickson 1986.

S.A. Hoeller, Gnosticism: New Light on the Ancient Tradition of Inner Knowing, Wheaton, (Illinois) 2002.

D.W. Johnson, Coptic Reactions to Gnosticism and Manichaeism, Le Muséon 100 (1987), s. 199-209.

A.F.J. Klijn, The so-called Hymn of the Pearla (Acts of Thomas, ch. 108-113), Vigiliae Christianae 14 (1960), s. 154-164.

A.F.J. Klijn, Jewish-Christian Gospel Tradition (Supplements to Vigiliae Christianae, 17), Leiden 1992.

A.F.J. Klijn, Seth in Jewish, Christian and Gnostic Literature (Supplements to Novum Testamentum, 46), Leiden 1977.

H. Koester, Le tradition apostolique et les origines du gnosticisme, Revue de théologie et de philosophie 37 (1987) 119 [1-4], s. 1-16.

A.H. Logan, Gnostic Truth and Christian Heresy: A Study of Gnosticism, Edinburgh 1996.

V. MacDermoT, The Fall of Sophia: A Gnostic Text on the Redemption of Universal Consciousness, London 2002.

W. Myszor, Antonius-Briefe und Nag Hammadi -Texte, Jahrbuch für Antike und Christentum 39 (1989), s. 72-88 [= Listy . św. Antoniego Pustelnika a niektóre teksty z Nag Hammadi, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 25/26 (1992/93), s. 29-44].

W. Myszor, Die Gnosis in den Texten von Nag Hammadi, Theologische Literatur Zeitschrift 103 (1978), s. 236-238.

W. Myszor, Der gnostische Begrif des Guten und Bösen in Plotin’s Polemik mit den Gnostikern, w: A. KIJEWSKA (red.), Geing or Good, Metamorphoses of Neoplatonism, Lublin 2004, s. 127-32.

W. Myszor, Kreuz, Leib Christi und Kirche (Excerpta ex Theodoto 42 und „Die Auslegung der Erkenntnis”, NHC XI,1), w: L. PAINCHAUD, P.H. POIRIER (red.), Coptica-Gnostica-Manichaica, Mélanges offerts à Wolf-Peter Funk (Bibliothčque Copte de Nag Hammadi, Section Études, 7), Québec 2006, s. 607-617.

W. Myszor, Nag Hammadi: Gnosis und Mönchtum, Vox Patrum 10 (1990), s. 695-702.

W. Myszor, Le paradis perdu et retrouvé dans le Tractatus Tripartitus, Folia Orientalia 21 (1980), s. 149-160.

W. Myszor, Origène et les gnostiques. Etat de la question, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, 38, specjalny (2005), s. 48-57;

W. Myszor, Das Schweigen in den gnostischen Texten, Studia Antiquitatis Christianae 7 (1986), s. 203-221.

E. Norelli, Situation des apocryphes pétriniens, Apocrypha 2 (1991), s. 31-83.

A. Orbe, La teologia dei secoli II e III; t. 1-2, Brescia 1995.

S. Petrement, Le Die séparé. Les origines du gnosticisme, Paris 1984.

R.A. Pretty, Adamantius: Dialogue on the True Faith in God; De Recta in Deum Fide. translation and commentary (Gnostica: Texts and Interpretations), Belgium 1997.

H.-C. Puech, En quête de la Gnose; t. 1: La Gnose et le temps et autres essais, Paris 1978.

H.-C. Puech, G. Quispel,  Les écrits gnostiques du Codex Jung.

A. Quaquarelli, L’ogdoade patristica e suoi riflessi nella liturgia e nei monumenti, Bari 1973.

G. Quispel, L'Évangile selon Thomas et les origines de l'ascèse chrétienne, [w:] Aspects du judéo-christianisme. Colloque de Strasbourg 23-25 Avril 1964, Paris 1965, s. 35-52.

C.H. Roberts, Manuscript, society and belief in early Christian Egipt, London 1979.

J.M.A. Salles-Dabadie, Recherches sur Simon le Mage, 1: L' "Apophasis Megale" (Cahiers de la Revue Biblique, 10), Paris 1969.

H.J. Schoeps, Urgemeine, Judenchristentum Gnosis, Tübingen 1956.

A.F. Segal, Two Powers in Heaven: Early Rabbinic Reports abaout Christianity and Gnosticism, Leiden 1977.

E. Segelberg, The Mandaean Week and the Problem of Jewish Chrstian and Mandaean Relationship, [w:] Judéo-Christianisme. Recherches historiques et théologiques offertes en hommage au cardinal Jean Daniélou,  Paris 1972, s. 273-286.

J.-M. Sevrin, Le dossier baptismal séthien. Etudes sur la sacramentaire gnostique (Bibliothèque Copte de Nag Hammadi. Etudes 2), Québec 1986.

M. Simonetti,  Note sull'interpretazione gnostica dell'Antico Testamento, Vetera Christianorum 9 (1972) 2, s. 331-359; 10 (1973) 1, s. 103-126.

G.G. Stroumsa, Ascèse et Gnose, Revue Thomiste 89 (1981), s. 557-573.

K.-W. Tröger (hrsg.), Altes Testament. Frühjudentum. Gnosis. Neue Studien zu "Gnosis und Bibel", Berlin 1980.

B. Walker, Gnosticism. Its History and Influence, Wellingborough 1983.

M.R. Wilson, Gnosis and the New Testament, Philadelphia 1968.

M.R. Wilson, Nag Hammadi and the New Testament, New Testament Studies 28 (1982) 3, s. 289-302.

D.W. Young, The Milieu of Nag Hammadi: Some Historical Considerations, Vigiliae Christianae 24 (1970), s. 127-137.

 

 

3. Niektóre MAteriały dostępne w internecie

 

Na źródła i materiały zamieszczone w Internecie trzeba uważać, gdyż niewiele tematów, na które wypisuje się dziś tyle niedorzeczności. Nie mniej Internet dostarcza materiałów bibliograficznych pomocnych w rzetelnym studium zagadnienia.

 

- bibliografia publikacji ks. prof. Wincentego MYSZORA, który jest głównym polskim badaczem gnozy i gnostycyzmu w starożytności, dostępna na stronie Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego (http://www.wtl.us.edu.pl/article.php?181.0 ).

- Wśród wartościowych witryn anglo(francusko)języcznych warto zajrzeć przede wszystkim na stronę: BCNH - LA BIBLIOTHÈQUE COPTE DE NAG HAMMADI na kanadyjskim serwerze Université Laval (http://www.ftsr.ulaval.ca/bcnh/default.asp). Zawiera opis bibliograficzny aktualnych publikacji naukowych przedmiotu, w tym zwłaszcza wydań tekstów z NH.

- Ponadto warto odwiedzić także: The Gnosis Archive: Resources on Gnosis and Gnostic Tradition (http://www.gnosis.org/). Znajdziemy tu m.in. materiały bibliograficzne, w tym także angielskie przekłady tekstów gnostyckich.

- Istnieje też polska strona czasopisma GNOSIS (http://www.gnosis.art.pl ), którego redaktorem naczelnym jest Jerzy Prokopiuk. Jej twórcy zajmują się jednak przede wszystkim współczesnymi formami gnozy, do źródeł starożytnych odwołując się jedynie w związku z profilem pisma. Nie mniej można znaleźć wiele ciekawych materiałów.

- Ponadto natrafiłem na rzeczowe opracowanie autorstwa K. Matysa, Gnostycyzm. Próba definicji (http://www.gnostycyzm.pl/publ/art/gnostycyzm1.pdf).

 

 

 

Strona w wersji roboczej będzie sukcesywnie uzupełniana

 

Ostatnie uzupełnienie:  16 września 2009